Công dụng chữa bách bệnh từ cây Rẻ quạt

Rẻ quạt là một loại cây mọc tự nhiên hay còn được gọi với tên khác là Dạ can hay xạ can…Trong Đông y, Rẻ quạt được xem là một loại thuốc quý với khả năng trị bệnh vô cùng hiệu quả.

• Tìm hiểu công dụng chữa bệnh từ cây Rau má lá rau muống
• Công dụng chữa bệnh của mướp đắng mà không phải ai cũng biết
• Tìm hiểu công dụng chữa bệnh từ cây Bông ổi

Rẻ quạt thường mọc hoang hay được trồng để làm cảnh

Thông tin nhận biết về cây Rẻ quạt

Rẻ quạt có tên khoa học là Belamcanda chinensis Lem; thuộc họ khoa học Họ Lay Ơn (Iridaceae), cây xạ can là một cây dạng cây thảo, sống dai, thân rễ mọc bò. Thân bé, có lá mọc thẳng đứng, cao tới 1m. Lá hình mác dài, hơi có bẹ, mọc xen kẽ thành 2 hàng, dài 20-40 cm, rộng 15mm-20mm. Gân lá song song. Lá hình phiến dài, lá ở phía dưới úp lên gốc lá ở phía trên. Cụm hoa có cuống, cánh hoa màu vàng cam điểm đốm tím, 3 nhị, bầu hạ. Quả nang hình trứng, có 3 van, dài 23-25 mm. Hạt xanh đen hình cầu.

Theo Đông y, Rẻ quạt có vị cay, đắng, tính bình, có ít độc có tác dụng Tuyên thông tà khí kết tụ ở Phế, thanh hỏa, giải độc (Đông Dược Học Thiết Yếu); Tiêu đờm, khai Vị, phá trưng kết, hạ thực, tiêu thủng độc, trấn Can, minh mục (Nhật Hoa Tử Bản Thảo); Thanh nhiệt, tiêu thủng, giải độc, lợi niệu, sát trùng.

Các thành phần hóa học có trong cây Rẻ quạt

Theo tìm hiểu của các giảng viên Cao đẳng Xét nghiệm TPHCM tại Trường Cao đẳng Y dược TP HCM Irigenin; Tectoridin, Tectorigenin; Methylirisolidone , Belamcanidin, Iristectoriginin A; Irisflorentin; Iridin; Noririsflorentin.

Rẻ quạt và một số tác dụng dược lý

Theo chia sẻ của Dược sĩ Trường Thị Thanh Nga hiện đang là giảng viên Cao đẳng Dược TPHCM tại Trường Cao đẳng Y dược TPHCM cho biết cây Rẻ quạt có một số tác dụng dược lý như: Tác dụng chống nấm và virus: Chích liều cao dung dịch Xạ can, in vitro thấy có tác dụng ức chế nhiều loại nấm da. Thuốc cũng có tác dụng chống virus hô hấp (Trung Dược Học); Tác dụng đối với nội tiết; Dích chiết và cồn chiết xuất Xạ Can cho uống hoặc chích đều có kết quả làm tăng tiết nước miếng. Thuốc chích có tác dụng nhanh và dài hơn (Trung Dược Học); Tác dụng giải nhiệt: Cho chuột đang sốt cao uống nước sắc Xạ can, thấy có tác dụng giải nhiệt (Ngô Trạch Phương, Trung Dược Dược Lý Dữ Lâm Sàng 1990, 6 (6): 28); Tác dụng kháng viêm (Fukuyama Y và cộng sự, Chem Pharm Bull 1991, 39 (7): 1877); Tác dụng khứ đờm: cho chuột nhắt uống nước sắc Xạ can, thấy hô hấp tăng, tống đờm ra mạnh hơn (Ngô Trạch Phương, Trung Dược Dược Lý Dữ Lâm Sàng 1985, (1): 153); Tác dụng kháng vi sinh: Nước sắc Xạ can có tác dụng ức chế Bồ đào cầu khuẩn,, Liên cầu khuẩn, khuẩn bạch hầu, khuẩn thương hàn quách Võ Phi, Trung Hoa Y Học Tạp Chí 1952, 38 (4): 315).

Bài thuốc trị bệnh áp dụng với cây Rẻ quạt

Công dụng chữa bách bệnh từ cây Rẻ quạt

1. Trị ho mà khí nghịch lên, trong họng có nước khò khè như gà kêu: Rẻ quạt 13 củ, Ma hoàng 120g, Sinh khương 120g, Tế tân, Tử uyển, Khoản đông hoa đều 90g, Ngũ vị tử ½ thăng, Đại táo 7 trái, Bán hạ(chế). Sắc Ma hoàng với 1 đấu 2 thăng nước cho sôi, vớt bỏ bọt, cho các vị kia vào nấu còn 3 thăng, chia làm 3 lần, uống ấm (Xạ Can Ma Hoàng Thang – Kim Quỹ Yếu Lược).
2. Trị âm sán sưng đau, đau như kim đâm vào hông sườn: Rẻ quạt sống, giã nát, vắt lấy nước cho uống, hễ đi tiểu được là khỏi. Hoặc dùng Rẻ quạt tán bột làm viên cũng tốt (Trửu Hậu phương).
3. Trị thủy cổ, bụng to như cái trống, trong bụng kêu óc ách, da xám đen: Rẻ quạt, giã vắt lấy nước cốt, uống 1 chén thì sẽ tiêu tiểu xuống thông ngay (Trửu Hậu phương).
4. Trị hầu tý (họng sưng đau): Rẻ quạt, thái ra, mỗi lần dùng 20g, sắc với 1,5 chén nước còn 8 phân, bỏ bã, cho ít mật vào, uống (Xạ Can Thang – Thánh Tế Tổng Lục).
5. Trị ghẻ lở do trúng phải xạ độc: Rẻ quạt, Thăng ma, đều 80g,sắc với 3 chén nước, uống nóng, bã đắp vết thương (Tập Nghiệm phương).
6. Trị họng sưng đau, ăn uống không thông: Tử hồ điệp căn (tức Rẻ quạt) 4g, Hoàng cầm, Cam thảo (sống), Cát cánh đều 2g. tán bột, hòa với nước mát uống hết là khỏi (Đoạt Mệnh Tán – Giản Tiện phương).
7. Trị sốt rét lâu ngày, có báng: Rẻ quạt, Miết giáp (chế), sắc uống hoặc làm thành viên uống (Tụ Trân phương).
8. Trị họng sưng đau, ăn uống khó: Xạ can (tươi) 160g, Mỡ heo 160g. nấu cho gần khô, bỏ bã. Mỗi lần ngậm 1 viên bằng trái táo, dần dần là khỏi (Tụ Trân phương). Rẻ quạt cho vào với giấm nghiền nát, vắt lấy nước cốt ngậm. Hễ nước miếng ra nhiều thì nhổ đi (Y Phương Đại Thành phương).
9. Trị quai bị: Rễ Rẻ quạt tươi 10-15g, sắc uống, ngày hai lần (Phúc Kiến DânGianThảo Dược).
10. Trị quai bị: Rẻ quạt, Tiểu huyết đằng [lá], nghiền nát, đắp chỗ sưng (Hồ Nam Dược Vật Chí).
11. Trị khớp gối viêm, té ngã tổn thương: Rẻ quạt 90g, ngâm với 500ml rượu một tuần, Mỗi lần uống 20ml, ngày 2 lần (An Huy Trung Thảo Dược).
12. Trị vú sưng mới phát: Rẻ quạt, lựa loại gốc giống hình con Tằm nằm chết cứng, cùng với rễ cỏ Huyên. Tán bột, trộn với mật, đắp vào (Vĩnh Loại Kiềm phương).
13. Trị táo bón, tiểu bí: Rễ Tử hoa biển trúc (Rẻ quạt), giã vắt lấy nước cốt 1 chén, uống thì thông ngay (Phổ Tế phương).
14. Trị bạch hầu: Rẻ quạt 3g, Sơn đậu căn 3g, Kim ngân hoa 15g, Cam thảo 6g, sắc uống (Thanh Đảo Trung Thảo Dược Thủ Sách).