Vị thuốc trắc bá tử nhân có công dụng trị bệnh gì?

Trắc bá tử nhân là dược liệu được Y học cổ đại được ứng dụng trong trị một số bệnh lý thường gặp trong cuộc sống thường ngày. Vậy trắc bá tử nhân trị những bệnh lý nào? và liều dùng ra sao? 

• Thuốc chiết xuất từ củ bình vôi (Rotundin) có công dụng gì?
• Một số nghiên cứu về công dụng của Hoàng cầm trong Đông Y
• Tìm hiểu cây hẹ loại gia vị điều trị được một số bệnh hiệu quả

Cây trắc bá tử nhân

Trắc bá tử nhân là cây gì?

Cây trắc bá tử nhân có tên quốc tế là Platycladus orientalis. Loài cây phát triển tối đa có thể cao tới 6 đến 8 mét. Dọc theo thân trắc bá tử nhân sẽ mọc ra nhiều nhánh con chứa lá.

Theo chuyên gia Y học cổ truyền Nguyễn Hữu Định ( giảng viên Cao đẳng Y Dược tại Trường Cao đẳng Y Dược Pasteur) chia sẻ: Lá trắc bá tử nhân mọc đối tạo thành khóm màu xanh đậm, phiến lá nhỏ tương tự như lá thông, dẹp, hình vẩy. Quả trắc bá tử nhân được tạo thành từ 6 – 8 mảnh vảy dày xếp úp vào nhau tạo thành hình nón. Khi còn non có màu xanh như khi già quả chuyển sang màu nâu sẫm. Quả trắc bá tử nhân chín bung ra để lộ hạt bên trong. Cùng đó, hạt trắc bá tử nhân hình trứng, màu nâu đậm, không cạnh.

Trắc bá tử nhân được phân bố ở đâu?

Cây trắc bá tử nhân được trồng rộng rãi khắp các vùng miền nước ta. Cây vừa được thu hái làm thuốc, vừa được trồng trong chậu làm cảnh do có hình dáng đẹp.

Bộ phận dùng của trắc bá tử nhân

Các bộ phận của cây trắc bá tử nhân được dùng làm thuốc như là:

• Cành lá: Trắc bá tử nhân
• Hạt: Y học cổ đại gọi là bá tử nhân

Trắc bá tử nhân

Thu hái – Sơ chế vị thuốc Trắc bá tử nhân

Lá cây trắc bá tử nhân có thể được thu hái vào mọi thời điểm trong năm. Tuy nhiên trắc bá diệp dược liệu thu hoạch vào tháng 9, 10, 11 sẽ cho dược tính tốt hơn cả. Lá và một số cành nhỏ của cây sẽ được cắt về, làm khô bằng phương pháp phơi hoặc sấy. Sau đó bảo quản nơi khô thoáng để làm thuốc chữa bệnh trong thời gian dài.

Quả của trắc bá tử nhân thường được thu hoạch vào mùa thu có thể để tới mùa đông. Một số quả già sẽ được đem về phơi khô, lấy hạt rồi đem phơi lại giúp khô hơn và bảo quản tốt hơn.

Thầy thuốc chia sẻ một số bài thuốc dùng trắc bá tử nhân

Bác sĩ Y học cổ truyền Sài Gòn chia sẻ một vài bài thuốc từ Trắc bá tử nhân như sau:

 Trắc bá tử nhân trị bệnh viêm bàng quang cấp tính

• Thành phần: Trắc bá tử nhân, nghiệt bì, hạn liên thảo, củ kim cang, mộc thông ( mỗi vị 16g ), đỗ phụ, liên kiều, hòe hoa (mỗi vị 12g).
• Phương pháp dùng: Sắc kỹ lấy nước uống hết trong ngày. Qua ngày hôm sau thay thang thuốc mới.

  Cầm máu bằng Trắc bá tử nhân

• Thành phần: 30 – 50g trắc bá tử nhân, dùng cả cành và lá
• Phương pháp dùng: Sử dụng nguyên liệu đã chuẩn bị sao vàng, cho vào ấm sắc với 1 lít nước. Chờ cho nước sôi, vặn nhỏ lửa, tiếp tục đun ấm thuốc đến khi cạn còn một nửa, uống 2 lần: buổi sáng và buổi chiều.

Bá tử nhân

  Trị chứng thấp nhiệt bạch đới với vị thuốc Trắc bá tử nhân

• Thành phần: Lá trắc bá tử nhân, thương truật, dư dung, bách chiểu ( mỗi vị 12g), hương phụ và hoàng bá (mỗi vị 8g), hoàng liên (mỗi vị 4g).
• Phương pháp dùng: Nghiền tất cả thành bột, sắc uống hoặc có thể trộn chung với nước cháo làm hoàn.

  Trắc bá tử nhân trị rụng tóc do mắc bệnh viêm da tiết bã

• Thành phần: 60g lá trắc bá tử nhân tươi, rượu trắng 40 độ
• Phương pháp dùng: Ngâm lá trắc bá tử nhân với lượng rượu trong 7 ngày. Muốn sử dụng chỉ cần lấy rượu thoa trực tiếp lên vùng da đầu bị bệnh giúp giảm ngứa, cải thiện tình trạng rụng tóc.

  Trắc bá tử nhân chữa chảy máu cam:

• Thành phần: Lá trách bách diệp, lá ngải diệp, lá sen (mỗi vị 15g), địa hoàng và ngó sen ( mỗi vị 8g).
• Phương pháp dùng: Đem các vị thuốc cho vào chảo sao vàng, cho vào ấm cùng 1 lít nước sắc đến khi cạn còn 1/2. Chia đều 2 phần uống vào buổi sáng và buổi tối liên tục trong 7 ngày.

  Trắc bá tử nhân trị viêm thận, viêm bể thận cấp tính

• Thành phần: 63g trắc bá tử nhân, 125 rau đắng đất, 4g cam thảo kết hợp với 4 quả đại táo
• Phương pháp dùng: Sắc thuốc với 1,5 lít nước, lấy 500ml. Chia làm 3 phần dùng hết trong ngày.

  Hỗ trợ chữa trị các bệnh lý về tim mạch

• Thành phần: Lá trắc bá tử nhân khô 400g, xuyên quy 200g, mật ong nguyên chất
• Phương pháp dùng: Tán cả 2 vị thuốc thành bột mịn, trộn mật . Dùng liên tục trong vài tháng liên tục giúp hỗ trợ sức khỏe tim mạch.

  Trị bệnh trĩ đi ngoài ra máu bằng Trắc bá tử nhân

• Thành phần: Trắc bá tử nhân, hòe mễ, quả trấp già (chỉ xác), hoa kinh giới số lượng bằng nhau. Tất cả dùng dạng khô.
• Phương pháp dùng: Tất cả tán nhỏ. Mỗi ngày uống 20g hãm với nước sôi uống thay trà. Dùng trước khi ăn 30 phút.

Trắc bá tử nhân ra hoa

  Chữa đi tiểu ra máu, chảy máu cam, băng huyết do huyết nhiệt mạnh

• Thành phần: Lá trắc bá tử nhân 8 – 12g
• Phương pháp dùng: Dược liệu đem sao với giấm, nghiền thành bột mịn rồi pha với nước ấm uống. Số lần dùng: 2 – 3 lần/ngày.

  Trị ra nhiều mồ hôi do tinh huyết bất túc ( âm hư )

• Thành phần: Hạt trắc bá tử nhân và vỏ hạt lúa tiểu mạch ( mỗi vị 16g), sơn khương, cẩu cốt, đảng sâm, hải lệ tử bì, hạ khúc ( mỗi vi6 12g), ngũ vị tử (8g). 
• Phương pháp dùng: Tất cả tán bột, trộn với một ít táo nhục sắc uống ngày 1 thang để điều hòa hoạt động của tuyến mồ hôi.

  Trị bệnh kiết lỵ bằng

• Thành phần: Hạt trắc bá tử nhân ( 8 -12g )
• Phương pháp dùng: Sau khi phơi khô hạt trắc bá tử nhân rồi giã nát, hòa chung với 1 cốc nước đun sôi để nguội. Chắt nước uống 4 – 5 ngày liên tục và biểu hiện của bệnh kiết lỵ sẽ giảm.

Thông tin về trắc bá tử nhân chỉ mang tính chất tham khảo. Không thay thế chỉ định và phác đồ của bác sĩ. Người bệnh không nên tự ý làm theo! 

Nguồn: Thầy thuốc quanh ta tổng hợp