Tìm hiểu các dụng dược lý của dược liệu xà sàng tử

Cây xà sàng còn được biết đến với tên gọi khác là cây giần sàng. Thảo dược này sử dụng quả khô để làm thuốc điều trị các bệnh lý như trĩ, lạnh tử cung, viêm da, liệt dương…

Cây xà sàng

Mô tả về cây xà sàng

Cây xà sàng tên khoa học là Cnidium monnieri, được mô tả lần đầu tiên vào năm 1782. Đây là một loại thực vật có hoa được xếp vào họ nhà Hoa tán. Cây có chiều cao khoảng 400 cm – 1 mét. Thân cỏ mềm, có vạch dọc.

Lá cây xẻ lông chim 2 lần, có bẹ ngắn ôm vào thân, cuống lá có chiều dài trung bình từ 4 – 8 cm. Các thùy lá có chiều rộng cỡ 1,5mm.

Hoa cây xà sàng mọc thành tán chứa nhiều hoa nhỏ li ti. Lúc mới ra nụ hoa có màu xanh, khi nở bung có màu trắng. Cuống hoa có chiều dài cỡ 7 – 12 cm. Quan sát từ trên cao xuống, cụm hoa trông rất giống với hình dáng cái giần mà người nông dân hay dùng để sàng gạo. Chính vì vậỵ mà trong dân gian, xà sàng còn được gọi với cái tên khác là cây giần sàng.

Quả nhỏ, dài khoảng 2 – 5mm, chia thành nhiều múi có dìa mỏng. Vỏ ngoài cứng có màu nâu nhạt.

Quả cây xà sàng khô chính là bộ phận được sử dụng làm thuốc trị bệnh trong y học cổ truyền. Dược liệu này được đặt tên là xà sàng tử (Fructus Cnidii)

Xà sàng tử, vị thuốc ích thận bổ dương, làm ấm tử cung

Tác dụng dược lý của xà sàng tử

Theo nghiên cứu hiện đại

Trên hệ hô hấp: Thử nghiệm chiết xuất từ xà sàng tử ghi nhận tác dụng cắt cơn hen, tiêu đờm, làm giãn nở các cơ trong phế quản.

Công dụng trên hệ tuần hoàn: Sử dụng dược liệu giúp ổn định nhịp tim và hạ huyết áp ở những bệnh nhân mắc chứng tăng huyết áp.

Trên hệ miễn dịch: Dùng xà sàng tử có khả năng cải thiện chức năng hoạt động của hệ miễn dịch, ngăn chặn sự hình thành của các phản ứng dị ứng trong cơ thể.

Công dụng kháng khuẩn: Chất chiết xuất từ xà sàng tử thể hiện rõ khả năng ức chế sự sinh trưởng của tụ cầu khuẩn vàng trực khuẩn mủ xanh, các chủng nấm microsporum hay epidermophyton – thủ phạm gây lở ngứa ngoài da, và cả trùng roi.

Tác động trên hệ thần kinh trung ương: Xà sàng tử giúp tăng cường trí nhớ, tăng cường khả năng hoạt động của não bộ, giảm đau thần kinh nhờ tác dụng gây tê cục bộ.

Đối với cơ quan sinh dục: Dược liệu xà sàng tử hoạt động tương tự như nội tiết tố nam testosteron. Trong phòng thí nghiệm, sau một thời gian cho chuột cái uống nước sắc xà sàng tử các nhà khoa học nhận thấy trong lượng của buồng trứng và tử cung chuột đã tăng cao hơn so với lúc chưa dùng thuốc.

Trên hệ xương khớp: Ngăn ngừa loãng xương ở phụ nữ trong độ tuổi mãn kinh.

Theo Đông y

• Y học cổ truyền ghi nhận, xà sàng tử công dụng bổ thận, cường dương, làm mạnh gân xương, tử phong táo thấp.

Kiêng kỵ: Thầy thuốc khuyến cáo, không dùng cho người bị dị ứng với thành phần của cây xà sàng.