Những bài thuốc đông y chữa bệnh hiệu quả từ đại hoàng

Đại hoàng có vị đắng, tính hàn, tác động lên các kinh tỳ, vị, can, tâm bào và đại trường. Khi dùng với liều nhẹ, đại hoàng có tác dụng hỗ trợ tiêu hóa, điều trị chứng kém ăn, ăn không tiêu, da vàng, đau bụng…

• Củ Dòm – “dược liệu vàng” cho bệnh xương khớp
• Uy linh tiên (dây ruột gà): Vị thuốc điều trị đau nhức gân xương

Tác dụng của đại hoàng

Đại hoàng, còn được gọi là xuyên đại hoàng hoặc tướng quân, có tên khoa học là Rheum sp., thuộc họ Rau răm Polygonaceae. Nó là thân rễ của các loài đại hoàng như Rheum palmatum L., Rheum tanguticum Maxim. Ex Regel, Rheum officinale Baill., hoặc các loài khác trong họ này.

Vị thuốc có màu vàng, kích thước củ lớn nên được gọi là đại hoàng, vì nó có khả năng đẩy nhanh quá trình loại bỏ cái cũ, tạo ra cái mới, giống như dẹp loạn, vì vậy còn có tên gọi là tướng quân.

Bác sĩ giảng viên Trường Cao đẳng Dược Sài Gòn chia sẻ, trong đại hoàng có hai nhóm hoạt chất có tác dụng trái ngược nhau:

• Hoạt chất có tác dụng thu liễm (rheotannoglucozit), giúp làm chậm quá trình tiêu hóa.
• Hoạt chất có tác dụng tẩy (rheoanthraglucozit), giúp thúc đẩy tiêu hóa.

Theo đông y, đại hoàng có các tác dụng sau:

• Kích thích co bóp của ruột: Tác dụng chậm, từ 5-10 giờ sau khi uống mới thấy hiệu quả, có thể lâu hơn.
• Khi uống, phân thường có màu vàng hoặc nâu sẫm, do màu của đại hoàng và chất mật tiết ra. Hiện tượng này thường không gây đau bụng, nhưng có thể gây buồn nôn, chóng mặt hoặc nổi mẩn.
• Tác dụng sung huyết đối với các mạch máu trĩ: Do đó, không nên dùng cho người bị trĩ hoặc táo bón, vì đại hoàng có thể làm tình trạng táo bón trở nên nghiêm trọng hơn.
• Chứa nhiều canxi oxalat, vì vậy không nên dùng lâu cho người bị sỏi thận oxalic, vì có thể dẫn đến bệnh đái ra oxalat.
• Các chất màu trong đại hoàng có thể thấm qua máu, nước tiểu, mồ hôi và sữa, làm chúng có màu vàng. Nếu nước tiểu có phản ứng kiềm, nước tiểu sẽ có màu đỏ.
• Đại hoàng có tính bổ dưỡng, kết hợp với các antraglucozit gây co bóp nhẹ khi dùng với liều thấp.
• Tác dụng diệt khuẩn (chống staphylococcus, lỵ, thương hàn, tả).

Với những tác dụng đa dạng và mạnh mẽ, đại hoàng không chỉ là một vị thuốc quý trong y học cổ truyền mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ điều trị nhiều bệnh lý. Tuy nhiên, việc sử dụng đại hoàng cần tuân thủ đúng liều lượng và chỉ định để đạt được hiệu quả tối ưu và tránh tác dụng phụ không mong muốn.

Công dụng và liều dùng đại hoàng

Đại hoàng được sử dụng cả trong Đông y và Tây y. Theo tài liệu cổ, đại hoàng có vị đắng, tính hàn, tác động vào các kinh tỳ, vị, can, tâm bào và đại trường, có tác dụng thanh nhiệt, phá trưng, điều trị hạ lỵ, ứ huyết, kinh bế thủy thũng, vàng da, ung thũng, đinh độc.

Liều dùng:

• Với liều nhẹ (1-2g/ngày), đại hoàng giúp cải thiện tiêu hóa, chữa chứng kém ăn, ăn không tiêu, đau bụng.
• Với liều cao (5-10g/ngày), đại hoàng có tác dụng tẩy nhẹ, điều trị đầy bụng, tiêu chảy, vàng da. Khi dùng với các vị thuốc như chỉ thực, hậu phác, hoàng liên, mang tiêu, sẽ có hiệu quả mạnh mẽ hơn.

Một số bài thuốc chữa bệnh từ đại hoàng

Dưới đây là một số bài thuốc chữa bệnh từ đại hoàng, được áp dụng trong nhiều trường hợp lâm sàng để hỗ trợ điều trị các bệnh lý khác nhau.

• Chữa táo bón: Táo bón nặng: Đại hoàng (nướng), hậu phác 9g; mang tiêu 15g; chỉ thực 8g. Sắc uống ngày 1 thang, chia 2-3 lần trước bữa ăn khi thuốc còn ấm. Táo bón nhẹ: Đại hoàng (sao vàng), hậu phác mỗi vị 9g; chỉ thực 6g. Sắc uống ngày 1 thang, chia 2-3 lần trước bữa ăn khi thuốc còn ấm. Táo bón mạn tính: Đại hoàng (sao vàng) 45g; đào nhân 20g; mộc hương, chỉ thực, sài hồ, cam thảo mỗi vị 15g. Nghiền bột, thêm mật ong làm hoàn, chia 2 lần uống sáng và tối, mỗi lần 6g.
• Chữa nôn ra máu, chảy máu cam, trĩ ra máu: Đại hoàng (sao cháy), hoàng cầm, hoàng liên mỗi vị 12g. Sắc uống ngày 1 thang, chia 2-3 lần trước bữa ăn.
• Chữa mụn nhọt: Đại hoàng (chích rượu) tán bột mịn, uống mỗi lần 9g. Có thể dùng bột đại hoàng hòa với nước bôi lên vùng bị bệnh.
• Trị biến chứng đái tháo đường: Bài thuốc gồm hoàng kỳ sống 30g; xích thược 15g; xuyên khung, đương quy, kê nội kim, thương truật mỗi vị 15g; đào nhân, hồng hoa, đại hoàng mỗi vị 6g; tang ký sinh 10g. Sắc uống ngày 1 thang, chia 2-3 lần.
• Hỗ trợ trị bệnh về gan: Vàng da do viêm gan cấp: Dùng bài “Nhân trần cao thang” gồm nhân trần 84g, đại hoàng 24g, chi tử 14g, sắc uống. Xơ gan: Đại hoàng 12g, bạch hoa xà thiệt thảo 12g, bán chi liên 12g, bạch truật 12g, hoàng kỳ 12g, xích thược 10g, đào nhân 10g, uất kim 8g, sài hồ 12g. Sắc uống ngày 1 thang.
• Chữa hắc lào: Đại hoàng 10g, dấm 5ml, rượu 50ml. Ngâm trong 10 ngày, lấy ra bôi lên các vết hắc lào đã rửa sạch.

Bác sĩ giảng viên Cao đẳng Y Sài Gòn lưu ý, với những tác dụng tuyệt vời trong việc chữa trị nhiều bệnh lý, đại hoàng là một vị thuốc quý trong y học cổ truyền. Tuy nhiên, khi sử dụng, cần chú ý đến liều lượng và đối tượng phù hợp để đảm bảo hiệu quả và tránh những tác dụng phụ không mong muốn.