Lan Kim Tuyến – Vị thuốc quý hiếm từ vùng núi Tây Bắc

Theo Đông y truyền thống, Lan Kim Tuyến được xem là một trong những loại dược liệu vô cùng quý hiếm, có khả năng tăng cường sức khỏe và bồi bổ khí huyết. Đặc biệt, nó còn được biết đến với tính kháng khuẩn và có thể được ứng dụng trong các phương pháp phòng ngừa ung thư, hỗ trợ điều trị bệnh gan, cũng như giúp bình ổn huyết áp một cách hiệu quả.

Chúng ta hãy cùng Giảng viên Dược khám phá sâu hơn về loại thảo dược này qua bài viết dưới đây.

Hình ảnh cây Lan Kim Tuyến

Đặc điểm chung dược liệu

Tên gọi khác: Nam trùng thảo, Lan gấm, Cỏ nhung.

Tên khoa học: Anoectochilus setaceus Blume – Orchidaceae (Thuộc họ Lan).

Mô tả Thực vật

Theo Dược sĩ CKI Nguyễn Quốc Trung – giảng viên Cao đẳng Y Dược TPHCM cho biết,  Lan Kim Tuyến, một loại cây dược liệu quý và hiếm, thường thuộc loại thân thảo, có thân rễ dài và trực tiếp đâm xuống lòng đất. Số lượng rễ phụ thuộc vào kích thước của cây, thường từ 2 đến 10 rễ trên mỗi cây

Chiều cao trung bình của cây thường dao động từ 10 đến 20 cm, với thân màu tím, mềm mại và đầy nước. Phần cây non thường có nhiều lông mềm và mang từ 2 đến 6 lá mọc cách đều, nằm phẳng trên mặt đất. Thân sinh khí thường mọc thẳng đứng, chiều dài từ 4 đến 8 cm.
Lá mọc cách, xòe trên mặt đất, có hình trái xoan hoặc trứng, đường kính gần tròn ở gốc và nhọn ở đỉnh, dài khoảng 3-4 cm và rộng 2-3 cm. Mỗi lá thường có 3-5 sọc gân dọc. Lá phía trên có màu nâu đậm với vệt vàng ở phần giữa và mạng gân màu hồng nhạt, trong khi mặt dưới có màu nâu nhạt. Cuống lá dài khoảng 2-3 cm, gốc cuống tạo thành bẹ lá ôm lấy thân.

Hoa của Lan Kim Tuyến có màu trắng hoặc đỏ hồng, hình dáng giống hoa lan rừng, mọc thành từng cụm. Mỗi cụm hoa dài từ 10 đến 15 cm, mang từ 5-10 hoa màu hồng phủ lông đỏ, dài khoảng 2,5 cm với cánh môi dài 1,5 cm

Cây thường ra hoa vào tháng 10-12 hàng năm và quả chín vào tháng 12 – 3 năm sau. Sinh sản chủ yếu bằng chồi và thân rễ. Ban đêm, khi tiếp xúc với ánh sáng, cây Lan Kim Tuyến phát ra ánh sáng lấp lánh giống như kim tuyến, tạo nên một cảnh quan đẹp mắt.

Hình ảnh cây lan kim tuyến

Phân bố

Lan Kim Tuyến thường sống ở môi trường ẩm ướt trong rừng sâu, mọc rải rác. Lá của cây có mặt trên màu tím nhung, gân lá rõ nét, dày mềm mượt và óng ánh như kim tuyến, mặt dưới màu phớt hồng. Thân chia thành từng đốt. Loài thảo dược này thường mọc thành bãi, chỉ mọc ở đất tốt, tơi xốp, không cần có ánh sáng của mặt trời trực tiếp, Lan kim tuyến thường mọc ở vùng núi cao của Tây Bắc như Lào Cai, Yên Bái, Lai Châu, Tuyên Quang, Cao Bằng, Hòa Bình, Vùng núi Ngọc Linh ở Quảng Nam – Kon Tum. Tìm thấy lan kim tuyến là điều hiếm và thường chỉ xuất hiện trong các khu rừng sâu và cao.

Bộ phận dùng- Cách chế biến và thu hái

Toàn bộ phần của cây đều được sử dụng trong thuốc.

Lan Kim Tuyến có thể được thu hái quanh năm, thường chỉ hái phần thân và lá mà không đào lấy rễ để bảo vệ sự phát triển của cây. Sau khi thu hái, cây được rửa sạch và phơi khô, hoặc có thể sử dụng cây tươi để chế biến thành thuốc.

Vào năm 2010, xuất hiện một cơn sốt mua lan Kim Tuyến từ các thương lái Đài Loan và Trung Quốc, khiến cho việc thu mua lan Kim Tuyến trở nên sôi động với giá cực kỳ cao, dao động từ 3,5 đến hơn 4 triệu đồng cho mỗi kilogram. Tại Đài Loan, họ bán lan kim tuyến trên các kênh online với giá khoảng từ 10 đến 12 triệu đồng cho mỗi kilogram tươi.

Thành phần hóa học

Theo các tài liệu, lan Kim Tuyến chứa các hoạt chất chính bao gồm: beta-D-glucopyranosy, acid succinic, axit palmitic, axit stearic, beta-sitosterol cùng nhiều hoạt chất quý khác, cũng như các axit amin quý.

Cây Lan Kim Tuyến

Tác dụng – Công dụng

*Theo y học cổ truyền

Lan Kim Tuyến được xem là một loại dược liệu quý hiếm, có vị mát, ngọt, hơi chát và quy kinh can, thận, tỳ, phế.

Nó được sử dụng để tăng cường sức khỏe, bồi bổ khí huyết, và có tính kháng khuẩn.

Lan Kim Tuyến được ứng dụng trong phòng ngừa ung thư, hỗ trợ điều trị bệnh gan, tiểu đường, và ổn định huyết áp. Trong y học cổ truyền Trung Quốc, lan kim tuyến được coi là “Vua thảo dược” với nhiều tác dụng bổ ích như

– Hỗ trợ và chữa trị các bệnh về phổi, ho khan, đau họng, ho hen, đau tức ngực, thổ huyết.

– Giảm đau bụng hoặc sốt cao.

– Có tính kháng khuẩn, giải nhiệt, bồi bổ khí huyết,

– Tăng khả năng hấp thụ chất dinh dưỡng cho trẻ em chậm lớn

– Bồi dưỡng sức khỏe, chủ trị lục phủ ngũ tạng giúp đẩy lùi tâm hỏa, nóng trong cơ thể.

– Giải tỏa stress do áp lực công việc và cuộc sống, cải thiện giấc ngủ và điều hòa cơ thể.

*Theo Y học hiện đại

Qua các Nghiên cứu khoa học đã cho biết lan Kim Tuyến chứa nhiều hoạt chất quý như beta-D-glucopyranosy, succinic acid, palmitic acid, stearic acid, beta-sitosterol và các acid amin.

Những acid amin này có tác dụng:

– Chữa trị các khối u ác tính, bảo vệ tế bào gan, và hỗ trợ điều trị ung thư gan, ung thư phổi.

– Lan kim tuyến cũng giúp ổn định lượng đường trong máu, hỗ trợ gan và giảm stress.

– Điều quan trọng là các hoạt chất trong Lan Kim Tuyến giúp tăng cường sức đề kháng, bảo vệ cơ thể và cải thiện chất lượng cuộc sống.

– Các acid amin quý có trong Lan Kim Tuyến được xem là có khả năng điều trị các khối u ác tính như ung thư, điều này là điều rất quý giá. Thêm vào đó, vào tháng 7/2015, bằng sáng chế số: US 9072770 B2 của Mỹ đã được công bố, xác nhận rằng các hoạt chất trong lan kim tuyến cũng có tác dụng bảo vệ hiệu quả tế bào gan.

* Công dụng

Được biết đến là một loại “dược liệu quý” trong y học cổ truyền, lan kim tuyến đã lưu truyền trong các bài thuốc Đông Y, đặc biệt trong việc điều trị các loại bệnh nguy hiểm. Dưới đây là một số công dụng nổi bật của cây thuốc quý trong điều trị bệnh:

-Phòng ngừa và chữa trị ung thư: Lan Kim tuyến chứa nhiều hoạt chất đặc biệt giúp ngăn ngừa sự phát triển của các tế bào xấu và làm chậm quá trình lão hóa của cơ thể. Các acid amin như beta-D-glucopyranosy, succinic acid, palmitic acid, stearic acid, beta-sitosterol hỗ trợ tăng cường sức đề kháng, giúp cơ thể chống lại bệnh tật.

Hỗ trợ và chữa trị bệnh tiểu đường: Do có tính mát, bồi bổ khí huyết, nên giúp ổn định lượng đường trong máu, đặc biệt hữu ích cho những người bị tiểu đường.

Hỗ trợ và chữa trị các bệnh về gan: Các hoạt chất từ dược liệu này hỗ trợ cơ thể tăng cường hoạt động của hệ miễn dịch, giúp phục hồi tổn thương bệnh lý như viêm gan, xơ gan, men gan cao. Lan kim tuyến cũng có tiên lượng tốt trong điều trị gan nhiễm mỡ hoặc máu nhiễm mỡ.

– Ngoài ra, theo sách cổ Đông y Đài Loan, lan kim tuyến còn có các công dụng khác như hỗ trợ điều trị các bệnh về phổi, ho khan, đau tức ngực, đau họng, ho hen, thổ huyết, giảm đau bụng hoặc sốt cao, có tính kháng khuẩn, bồi bổ khí huyết, giải nhiệt, tăng khả năng hấp thụ chất dinh dưỡng, bồi dưỡng sức khỏe, chủ trị lục phủ ngũ tạng, giải tỏa stress, và điều hòa cơ thể.

Cách dùng, liều dùng

–  Chữa trị ung thư: Sử dụng hàng ngày 25g cây lan gấm tươi và 35g cây xạ đen, đun nước uống – Chữa trị bệnh gan: Uống hàng ngày nước có chứa 25g lan tươi và 35g cà gai leo.

– Chữa trị tiểu đường: Hãm nước từ 25g lan gấm tươi sau bữa ăn, khoảng 15 phút trước.

– Chữa trị mất ngủ: Hàng ngày, uống nước chứa 25g lan kim tuyến tươi, 15g hoài sơn khô, và 8g tâm sen.

– Chữa trị suy nhược, kém ăn: Sắc nước từ 25g lan gấm, 15g hoài sơn khô, và 15g mạch môn khô, uống hàng ngày.

– Cách ngâm rượu Lan Kim Tuyến

• Chuẩn bị: 1kg cây tươi (hoặc 500g cây khô), 3 lít rượu.
• Cách làm: Rửa sạch lan, sấy khô, sau đó ngâm với 3 lít rượu 40 độ. Ngâm trong vòng 1 tháng để có rượu sẵn sàng sử dụng.
• Tác dụng: Bồi bổ cơ thể, tăng cường tiêu hóa, và cải thiện hệ miễn dịch, có lợi cho sức khỏe.

*Lưu ý: Để đạt hiệu quả tốt nhất cho sức khỏe và điều trị, hãy tuân thủ liều lượng khoảng 2 chén nhỏ mỗi ngày trước khi đi ngủ.

Rượu Lá Kim Tuyến

– Cách dùng Lan Kim pha trà uống hiệu quả:

Trà Lan kim tuyến

Bạn có thể sử dụng Thảo dược này theo cách đun sắc hoặc hãm trà đều được.

Dưới đây là 2 cách sử dụng thông thường và hiệu quả:

Cách pha trà:

Bước 1: Dùng khoảng 10g Kim tuyến khô cho 150 ml nước.

Bước 2: Tráng trà bằng cách đổ một ít nước sôi vào lan và đảm bảo nước tưới qua lan đều. Sau đó, đổ nước này đi.

Bước 3: Pha trà bằng nước sôi ấm theo tỉ lệ pha, đợi 5-7 phút để trà ngấm. Thưởng thức khi trà còn ấm để cảm nhận hương vị thơm ngon hơn.

Cách nấu trà: Nếu bạn không quen thích uống trà mỗi sáng, cũng có thể sử dụng Lan Kim Tuyến để nấu nước uống thay thế nước hàng ngày. Hằng ngày, lấy khoảng 50-80g lan kim tuyến khô phơi và nấu cùng 1.5 lít nước uống.

Những lưu ý khi dùng

Hiện nay, Lan Kim Tuyến đã có thể được nhân giống, nuôi cấy mô và trồng đại trà. Tuy nhiên, để cây phát triển và tích lũy dược chất quý, cần có điều kiện thổ nhưỡng và khí hậu đặc trưng, gần giống với môi trường Sâm Ngọc Linh. Chỉ Lan Kim Tuyến rừng mới có chứa nhiều dược chất quý giúp hỗ trợ và điều trị bệnh rất hiệu quả. Dược chất này gần như không có hoặc có rất ít trong Lan Kim Tuyến trồng, do đó, không mang lại nhiều hiệu quả hỗ trợ và điều trị bệnh như Lan Kim Tuyến rừng.

Vì sự quý hiếm và giá trị của cây Lan Kim Tuyến rừng, cần lựa chọn những địa chỉ mua hàng uy tín để tránh mua phải hàng kém chất lượng. Người dùng nên chọn mua Lan Kim Tuyến rừng tự nhiên 100% để đảm bảo chất lượng và hiệu quả tốt nhất.

Kết luận

Theo giảng viên tại trường Cao đẳng Dược Hà Nội, Cây Lan Kim Tuyến, một loài dược liệu quý hiếm của Việt Nam, có khả năng tăng cường sức khỏe và bồi bổ khí huyết. Đặc biệt, nó còn được biết đến với tính kháng khuẩn và có thể được ứng dụng trong các phương pháp phòng ngừa ung thư, hỗ trợ điều trị bệnh gan, cũng như giúp bình ổn huyết áp một cách hiệu quả.

Và nó cũng đang đối diện với nguy cơ tuyệt chủng do nhu cầu sử dụng quá cao và sản lượng tự nhiên rất ít. Loài cây này đã được đưa vào sách đỏ Việt Nam và cần được bảo vệ trong tự nhiên. Nhà nước đã tiến hành các công trình nghiên cứu để nhân giống cây dược liệu này. Viện Nghiên cứu Sinh học Ứng dụng, dưới sự lãnh đạo của Ths. Phạm Thị Thủy và đội ngũ kỹ sư trẻ, đã phát triển quy trình nuôi trồng cây dược liệu với chất lượng 100% hữu cơ. Tất cả nguồn giống được lựa chọn và lưu giữ để đảm bảo chất lượng sản phẩm tối ưu. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng Lan Kim tuyến nuôi trồng có hàm lượng hoạt chất không giống như loại tự nhiên từ rừng, vì vậy người dùng nếu dùng loại tự nhiên thì nên tìm đến những địa chỉ uy tín để mua loại tự nhiên để đảm bảo chất lượng và hiệu quả./.

DsCKI. Nguyễn Quốc Trung