Cây cơm nguội: Dược liệu quý chữa bách bệnh gia truyền

Cây cơm nguội không chỉ là một loại cây quen thuộc trong thiên nhiên, là biểu tượng của thi ca hay điểm nhấn ấn tượng trên các con phố, không chỉ gợi nhớ vẻ đẹp mùa thu Hà Nội mà còn là dược liệu quý trong y học dân gian. Bên cạnh giá trị cảnh quan, cây còn có nhiều công dụng chữa bệnh hiệu quả theo công thức gia truyền. Hãy cùng khám phá những lợi ích tuyệt vời của loài cây này!

Hình ảnh cây Cơm nguội

1. Đặc điểm chung về cây cơm nguội

• Tên gọi khác: Dây cơm nguội năm cạnh.
• Tên khoa học: Ardisia quinquegona Blume – Myrsinaceae ( thuộc họ Đơn nem ).

1.1. Mô tả thực vật

Theo Dược sĩ CKI Nguyễn Quốc Trung – giảng viên Cao đẳng Dược cho biết, Cây cơm nguội năm cạnh là một loại cây gỗ nhỏ có giá trị dược học. Với đặc điểm hình thái cụ thể như sau:

• Thân: Cây cao khoảng 1,5m, cành nhẵn nhụi, mềm mại.
• Lá: Hình mũi mác thuôn dài, đầu lá nhọn hoặc tù, mép lá phẳng. Lá có kết cấu mỏng, tạo cảm giác nhẹ khi chạm vào.
• Hoa: Mọc thành chùm nhỏ ở nách lá, mỗi chùm có từ 2 đến 12 bông. Hoa màu hồng nhạt, tạo thành khối hoa đẹp mắt.
• Quả: Hình cầu nhỏ, đường kính 3-4mm, có 5 cạnh dọc rõ rệt khi còn xanh. Khi chín, quả chuyển sang màu đen và các cạnh mờ dần.

Hình ảnh cây và quả cơm nguội

1.2. Phân bố, sinh trưởng

Cây cơm nguội năm cạnh phân bố chủ yếu tại các quốc gia Châu Á như Việt Nam, Trung Quốc, Malaysia, Indonesia.

Ở Việt Nam, loài cây này xuất hiện từ các tỉnh miền núi trung du đến các khu vực đồng bằng của miền Bắc, miền Trung và miền Nam. Cây thích nghi tốt với nhiều điều kiện khí hậu khác nhau.

2. Bộ phận dùng

Bộ phận chính được sử dụng làm dược liệu là lá cây.

 3. Thành phần hóa học

Thành phần chính trong 100g lá non của cây cơm nguội năm cạnh bao gồm:

• 76,9g nước
• 13g glucid
• 2,6mg caroten
• 4,1g protid
• 3,9g chất xơ
• 30mg vitamin C
• Các triterpenoid và các dẫn chất
• Các steroid

4. Tác dụng dược lý

* Theo y học hiện đại:

• Nước sắc lá và cành cây cơm nguội có tính kháng sinh cao, giúp ức chế nhiều loại vi khuẩn đường ruột và vi khuẩn ngoài da.
• Có tác dụng kháng viêm, giảm đau và hỗ trợ trục huyết ứ ở phụ nữ sau sinh.

* Theo y học cổ truyền:

• Cây cơm nguội có vị cay, hơi chát, tính mát.
• Tác dụng thanh nhiệt, lợi thấp, chỉ huyết, hoạt huyết, tiêu thũng, khử độc.
• Lá và cành cơm nguội có khả năng ức chế vi khuẩn, giúp điều trị bệnh ngoài da (mụn nhọt, chốc lở) và bệnh đường ruột (tiêu chảy, kiết lị).
• Dùng đắp lên các vết thương hở có tụ mủ để sát trùng, hút mủ nhanh và phòng ngừa áp xe.

Cây cơm nguội có thể dùng để uống, thoa ngoài, sử dụng riêng lẻ hoặc kết hợp với các vị thuốc khác trong các bài thuốc dân gian.

5. Công dụng và bài thuốc dân gian

5.1. Chữa khí hư bạch đới

• Lá cơm nguội có khả năng diệt trùng roi âm đạo, giảm triệu chứng khí hư, ngứa ngáy do viêm nhiễm.

5.2. Điều trị đau nhức xương khớp và phong tê thấp

• Nước sắc từ lá và cành cây có tác dụng kháng viêm, giảm đau, hỗ trợ giảm triệu chứng đau nhức xương khớp, phong tê thấp.

5.3. Chữa tiêu chảy, kiết lỵ

• Lá cơm nguội có chứa flavonoids giúp ức chế vi khuẩn đường ruột, hỗ trợ điều trị tiêu chảy, kiết lỵ.

5.4. Chữa bệnh mề đay mẩn ngứa

• Tính mát của cây giúp thanh nhiệt, giải độc, làm dịu triệu chứng mề đay, mẩn ngứa do nóng trong.

5.5. Điều trị chứng ho lâu ngày không khỏi

• Dùng nước sắc lá cây giúp giảm ho, long đờm, hỗ trợ điều trị viêm đường hô hấp.

5.6. Tốt cho phụ nữ sau sinh

• Cây cơm nguội có tác dụng kháng viêm, giảm đau, hỗ trợ trục huyết ứ và phòng ngừa viêm nhiễm vùng kín cho phụ nữ sau sinh.

5.7. Chữa viêm gan do virus

• Các hợp chất kháng khuẩn, kháng viêm trong cây giúp hỗ trợ điều trị viêm gan do virus.

Cây cơm nguội chữa trị viêm gan do virus

5.8. Hỗ trợ điều trị ung thư thực quản – dạ dày

• Thành phần phenolic trong cây có khả năng ức chế sự phát triển của khối u, hỗ trợ điều trị ung thư đường tiêu hóa.

6. Các bài thuốc gia truyền từ cây cơm nguội

Những bài thuốc dân gian hiệu quả từ cây cơm nguội. Dưới đây là các bài thuốc phổ biến:

6.1. Chữa tiêu chảy, kiết lỵ

• Chuẩn bị: 40-60g lá cây cơm nguội.
• Thực hiện: Sắc lá lấy nước uống, dùng mỗi ngày 2-3 lần. Có thể kết hợp với rau sam nấu canh.

6.2. Chữa phong tê thấp, đau nhức xương khớp

• Chuẩn bị: 12g vỏ thân và lá cơm nguội (sao vàng), 12g dây đau xương, 12g thổ phục linh.

Thực hiện: Sắc uống 2-3 lần/ngày, dùng liên tục 10-15 ngày.

6.3. Bài thuốc chữa khí hư, bạch đới

• Chuẩn bị: 50-80g lá cơm nguội.
• Thực hiện: Cắt nhỏ, sắc lấy nước uống mỗi ngày. Ngoài ra, có thể nấu nước với phèn chua để ngâm rửa vùng kín.

6.4. Chữa trị viêm nhiễm ngoài da, mề đay mẩn ngứa

• Chuẩn bị: Lá cơm nguội cùng với nghể răm.
• Thực hiện: Nấu nước dùng để tắm rửa.

6.5. Chữa viêm gan

• Chuẩn bị: 20g lá cây cơm nguội, 20g diệp hạ châu, 16g cam thảo đấu, 12g rau má khô.
• Thực hiện: Sắc uống chia 2-3 lần/ngày.

6.6. Bài thuốc hỗ trợ phụ nữ sau sinh

• Chuẩn bị: 20g cây cơm nguội, 30g cây dủ dẻ, 30g ngũ gia bì gai, 20g lá gai, 30g cây mua.
• Thực hiện: Sắc với 2 lít nước, uống trong ngày

6.7. Chữa trị ho lâu ngày không dứt

• Chuẩn bị: 20g cây cơm nguội, 20g cây thuốc giòi, 2 cái vỏ quýt, 8g cam thảo.
• Thực hiện: Sắc uống trong ngày, dùng liên tục 3 ngày.

6.8. Chữa nước ăn chân tay, bệnh chàm

• Chuẩn bị: Lá cơm nguội.
• Thực hiện: Nấu nước ngâm rửa vùng da bị bệnh.

6.9. Bài thuốc hỗ trợ điều trị ung thư

• Chuẩn bị: 60g lá cơm nguội.
• Thực hiện: Sắc nước uống mỗi ngày 1 lần.

6.10. Bài giúp nhanh lành vết thương, phòng nhiễm trùng

• Chuẩn bị: Lá cơm nguội, gừng tươi, muối trắng.
• Thực hiện: Giã nát, đắp lên vết thương, thay băng mỗi ngày.

7. Lưu ý khi sử dụng

• Rửa sạch cây trước khi dùng để tránh viêm nhiễm.
• Phân biệt cây cơm nguội với cây cơm rượu và cây cơm cháy để tránh nhầm lẫn.
• Trước khi dùng hay tham khảo ý kiến bác sĩ .
• Phụ nữ mang thai không được dùng dược liệu này.
• Vỏ và rễ cây có chứa độc tố nhẹ, chỉ được sử dụng một lượng nhỏ trong một số bài thuốc. Nếu dùng quá nhiều có thể ảnh hưởng đến hệ thần kinh trung ương.

Kết luận:

Giảng viên Trường Cao đẳng Dược Hà Nội cho hay, Cây cơm nguội không chỉ là một loại cây quen thuộc trong thiên nhiên, là biểu tượng của thi ca hay điểm nhấn ấn tượng trên các con phố, mà còn là một vị thuốc quý trong y học cổ truyền. Với tiềm năng dược lý phong phú và ứng dụng đa dạng trong điều trị nhiều bệnh lý, cây cơm nguội hứa hẹn sẽ tiếp tục được nghiên cứu sâu hơn để phát triển thành các sản phẩm y học hiện đại, góp phần nâng cao sức khỏe cộng đồng./.

DsCKI. Nguyễn Quốc Trung