Vạn niên thanh: Loài cây cảnh có tác dụng thanh nhiệt giải độc

Cây Vạn niên thanh, còn gọi với nhiều tên khác như Ngưu vĩ thất, Xung thiên thất, Khai khẩu kiểm, Thanh ngư đảm, Trúc căn thất,… không chỉ dùng làm cảnh, phong thủy mà còn là vị thuốc chữa bệnh. Bài viết sau sẽ cung cấp thêm thông tin về công dụng của loài cây này.

Tổng quan về Vạn Niên Thanh

Theo Dược sĩ CKI Nguyễn Quốc Trung – giảng viên Cao đẳng Dược cho biết, Vạn Niên Thanh, có danh pháp khoa học Rhodea japonica Roth, thuộc họ Bách Hợp (Liliaceae). Đây là loài cây thân nhỏ, sống lâu năm, có thân rễ ngắn nhưng to, rễ mọc nhiều và khá nhỏ.

Lá cây mọc từ thân rễ, có hình mác, chiều dài khoảng 30 – 35 cm, rộng từ 5 – 8 cm. Phiến lá dài, phần gốc bè rộng và mọc ôm lấy nhau. Đầu lá thuôn nhọn, mép nguyên nhưng hơi lượn sóng. Bề mặt lá nhẵn, mặt trên bóng, gân chính nổi rõ.

Hoa của cây mọc thành cụm ngắn ở kẽ lá, tạo thành bông gồm nhiều hoa nhỏ màu lục nhạt.

Quả mọng, hình cầu, khi chín có màu đỏ hoặc vàng cam.

Mùa hoa quả: Từ tháng 4 đến tháng 8.

Đặc điểm phân bố

Vạn Niên Thanh phát triển mạnh trong điều kiện khí hậu nhiệt đới nóng ẩm, phổ biến ở khu vực Đông Nam Á như Việt Nam, Lào, Campuchia, Thái Lan… và khu vực phía Nam Trung Quốc.

Tại Việt Nam, loài cây này thường mọc ở những khu vực rừng có độ ẩm cao, đặc biệt là các chân núi đá vôi nhiều mùn như Lào Cai, Hòa Bình, Hà Nội… Hiện nay, cây được nhân giống và trồng phổ biến để làm cảnh.

Bộ phận sử dụng

Toàn bộ cây Vạn Niên Thanh có thể được sử dụng làm thuốc, nhưng thân và rễ là bộ phận được sử dụng phổ biến nhất.

Công dụng của Vạn Niên Thanh

Theo Đông y, Vạn Niên Thanh có vị cay, hơi đắng, tính hàn và chứa một lượng nhỏ độc tố. Dược liệu này có công dụng thanh nhiệt, lương huyết, tiêu thũng, giải độc và giảm đau.

Cây được sử dụng trong điều trị nhiều bệnh lý như:

• Bạch hầu, ho, suyễn, vàng da, viêm đường tiết niệu, viêm ruột.

Cách dùng:

• Dạng uống: Dùng toàn cây tươi (15 – 30g), rửa sạch, nghiền nát, ép lấy nước uống.

• Chữa viêm họng: Dược liệu có thể được chế với giấm, ngâm và nuốt từ từ. Khi dùng với liều cao, cây có thể gây nôn.

• Dùng ngoài da: Cây tươi giã nát, đắp lên vùng tổn thương để chữa bỏng, mụn nhọt, viêm da mủ, trĩ, sa trực tràng. Ngoài ra, lá cây có thể nấu nước rửa vùng da bị viêm.

Một số bài thuốc từ Vạn Niên Thanh

Hỗ trợ điều trị suy tim

Giảng viên Trường Cao đẳng Dược Hà Nội cho hay, Dùng 15 – 20g dược liệu sắc với 150ml nước đến khi còn 50ml. Thêm 120ml nước vào phần bã thuốc, sắc lần hai đến khi còn 40ml. Trộn hai lần sắc, chia thành ba lần uống trong ngày. Liệu trình điều trị kéo dài từ 7 – 10 ngày. Nếu triệu chứng không cải thiện, có thể tiếp tục một liệu trình tương tự.

Điều trị cảm nắng, đau bụng

Dùng 10 – 30g cây sắc lấy nước uống trong ngày.

Chữa viêm tuyến mang tai

Lấy 20 – 30g rễ cây tươi, rửa sạch, để ráo, giã nhỏ, sau đó đắp lên vùng bị viêm. Thực hiện 2 lần/ngày để đạt hiệu quả tốt nhất.

Lợi tiểu, thanh nhiệt

Nước chiết từ rễ và thân cây giúp lợi tiểu, giảm nóng trong cơ thể.

Điều trị chấn thương do ngã

Dùng rễ cây sắc nước uống như trà, hỗ trợ điều trị bong gân, sưng đau, giúp gân cốt linh hoạt hơn.

Điều trị rắn cắn

Rễ cây được tán thành bột mịn, bôi trực tiếp lên vết rắn cắn để giảm độc tố.

Chữa trĩ sưng đau

Dùng cây nấu nước xông rửa hậu môn giúp giảm đau và viêm nhiễm.

Hỗ trợ điều trị liệt dương

Cắt cây thành từng đoạn, đun sôi với nước, để nguội rồi uống. Bài thuốc này có tác dụng bồi bổ cơ thể, hỗ trợ điều trị liệt dương và tốt cho tim mạch.

Lưu ý khi sử dụng

Mặc dù Vạn Niên Thanh là dược liệu quý được sử dụng phổ biến trong Đông y, nhưng cây có chứa độc tố nhẹ, có thể gây ngứa da hoặc kích ứng mắt nếu tiếp xúc trực tiếp.

• Không sử dụng tùy tiện, đặc biệt là với liều lượng cao vì có thể gây nôn mửa, sùi bọt mép.

• Khi có nhu cầu sử dụng, cần tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc chuyên gia y học cổ truyền để đảm bảo an toàn.