Một số bài thuốc chữa bệnh từ cây đơn châu chấu

Đơn châu chấu là loại cây thường mọc ở các khu vực miền núi có tên gọi khác là cuồng hoặc đinh lăng gai, thuộc họ nhân sâm và nó được biết như một vị thuốc Đông y với nhiều công dụng chữa bệnh hữu ích.

Mô tả sơ lược về cây đơn châu chấu

Đơn châu chấu là loài cây nhỏ, cao khoảng 1-2m, thân mảnh, mang nhiều gai cong quắp. Cành mọc lòa xòa. Lá lớn, kép lông chim 2-3 lần, có 9-11 lá chét có phiến hình trứng dài 4-8cm, rộng 2-3cm, nhẵn cả hai mặt, nhưng trên gân có những gai nhỏ như sợi tơ; cuống lá có bẹ. Cụm hoa chùy gồm nhiều  tán dài, cuống hoa có gai. Hoa nhỏ, màu lục hoặc vàng nhạt. Nhị 5. Bầu hình trứng 5 ngăn, 5 vòi tự do. Hoa nhỏ, màu lục hoặc vàng nhạt. Quả hạch hình tròn, màu đen. Ra hoa tháng 4-6, có quả tháng 7-9. Quả hạch hình tròn, màu đen, dài 3-4mm.

Theo các nhà thực vật học, Đơn châu chấu là cây của vùng Himalaya, lan tràn qua Ấn Độ sang Việt Nam, Lào, Malaixia. Loài này mọc rải rác ven rừng, trên các nương rẫy cũ , ở độ cao 200 – 1.700m, từ  vùng núi miền Bắc, vùng núi Tây Nguyên, cho tới vùng núi các tỉnh Nam Bộ. Tại Đà Nẵng hầu hết các xã miền núi và trung du của huyện Hòa Vang đều có phân bố cây này.

Theo Đông y, đơn châu chấu có vị cay, hơi đắng, tính ấm, vỏ rễ có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, tiêu thũng, tán ứ, khu phong, trừ thấp. Rễ có tác dụng kháng sinh mạnh, có thể giải độc. Thân, nhất là lõi thân có tác dụng bổ. Lá có tác dụng tiêu độc. Liều thường dùng 10-30g rễ khô sắc nước uống; dùng riêng hoặc phối hợp với các vị thuốc khác.

Theo phân tích của các giảng viên Cao đẳng Dược Hoàng Nam đang giảng dạy tại trường Cao đẳng Dược Sài Gòn về thành phần hóa học trong lá có tỷ lệ theo g%: nước 84,5; protid 3,1; glucid 8,3; xơ 2,5; tro 1,5; và theo mg%: caroten 1,65, vitamin C 12,5; rễ chứa saponin triterpen.

Tác dụng dược lý của đơn châu chấu

Kháng khuẩn đối với phế bào khuẩn và liên cầu khuẩn tan máu. Các saponin triterpen và genin acid oleanolic từ rễ Đơn châu chấu là thành phần có hoạt tính chống viêm cấp, viêm mạn và gây thu teo tuyến ức chuột cống trắng đực non.

Kích thích sự chuyển dạng lympho bào trong thí nghiệm nuôi cấy trong ống nghiệm, điều này chứng tỏ Đơn châu chấu có tác dụng kích thích miễn dịch.

Có tác dụng nội tiết kiểu oestrogen trên động vật thí nghiệm.

Chống viêm, đặc biệt tác dụng ức chế khá mạnh giai đoạn mạn tính của phản ứng viêm.

Gây thu teo tuyến ức rõ rệt, tác dụng này là một đặc tính của thuốc ức chế miễn dịch.

Một số bài thuốc chữa bệnh từ đơn châu chấu

Trị hen: Rễ đơn châu chấu 12g, rễ cây ngấy tía 8g, rễ cây han tía 8g, xắt nhỏ, phơi khô, sắc uống.

Chữa phù thũng: Rễ đơn châu chấu 12g, rễ cây Thóc lép 10g, lá cây Cối xay 10g, sao vàng sắc uống.

Trị sưng vú: Rễ đơn châu chấu phối hợp với vỏ cây sảng, lá mua đỏ , bồ công anh và kim ngân, mỗi loại dùng khoảng 20g, giã với muối, trộn nước vo gạo đắp chỗ sưng.

Chữa ho lâu ngày, viêm amidan, viêm họng: Rễ đơn châu chấu, cùng với vỏ cây Khế chua, đều 20g, sắc lấy nước uống.

Viêm khớp: Rễ đơn châu chấu 10-30g sắc uống. Có thể phối hợp với xà cừ và mặt quỷ mỗi thứ 10g.

Bạch hầu, bí đái: Dùng 8-12g rễ cây sắc nước uống.

Chữa rắn cắn: Vỏ rễ giã lấy nước uống, bã đắp lên vết thương, chỗ bị cắn.