Cây Tổ Phượng – Đặc điểm và công dụng

Cây Tổ Phượng là loài dương xỉ được trồng làm cây cảnh phổ biến, mang ý nghĩa hạnh phúc và có giá trị y học. Cây sống khỏe, có thể bám trên cây khác hoặc trong đất. Thân rễ của cây được dùng làm thuốc chữa thận hư, đau nhức xương khớp, mỏi gối, ù tai, đau lưng, … Hãy cùng tôi khám phá thêm về vị thuốc này nhé!

Hình ảnh Cây tổ phượng

Đặc điểm chung của dược liệu

Tên gọi khác: Cây Tổ Rồng, Cây Ổ phụng

Tên khoa học: Aglaomorpha Coronans –  Họ: Họ Ráng – Polypodiaceae

• Mô tả thực vật

Theo Dược sĩ CKI Nguyễn Quốc Trung – giảng viên Cao đẳng Dược cho biết,  Cây Tổ Phượng là loài thực vật lâu năm, cao từ 0,8 đến 1,4 mét, với thân rễ dày, dạng mầm, phủ vảy bên ngoài. Lá cây mọc sát gốc, không cuống, phần gốc lá phình to. Lá xẻ nhiều thùy tròn, dần thu hẹp lại thành mũi nhọn ở phần đầu. Các thùy sinh sản hơi co lại, ổ túi bào tử xếp thành hàng ở mỗi bên gân lá. Bào tử nhẵn, có hình dáng giống quả thận, không màu.

• Phân bố, sinh trưởng:

Cây thường mọc hoang sống ký sinh trên các cây khác. Cây thường sống và phát triển mọc trên các vách núi đá ven bờ suối hoặc trong rừng. Cây còn được trồng làm cây cảnh mang ý nghĩa phong thủy

Trên thế giới: Cây Tổ Phượng phân bố rộng rãi ở nhiều quốc gia như Ấn Độ, Myanma, Malaysia, Nêpan và các nước trong khu vực Đông Dương.

Ở Việt Nam: Cây thường mọc hoang, sống ký sinh trên các cây khác, hoặc phát triển ven bờ suối trong rừng và trên vách núi đá. Cây được tìm thấy chủ yếu ở các khu rừng ẩm phía Bắc như Lạng Sơn, Lào Cai và Bắc Thái.

Bộ phận dùng

Thân rễ của cây Tổ Phượng là bộ phận chính được sử dụng trong Đông y để làm thuốc chữa bệnh.

Thu hái: Thân rễ được thu hái quanh năm. Cây tươi sau khi thu hoạch được rửa sạch để loại bỏ đất cát và tạp chất, sau đó bỏ lá và phơi khô thân rễ ngay.

Bào chế: Khi thân rễ đã được phơi khô hoàn toàn, chúng được hơ qua lửa để loại bỏ các

Thành phần hóa học

 Hiện tại, nghiên cứu về thành phần hóa học của cây Tổ Phượng (Aglaomorpha Coronans) vẫn chưa đầy đủ và chi tiết. Tuy nhiên, một số nghiên cứu ban đầu cho thấy cây có thể chứa các hợp chất hoạt tính sinh học như flavonoid, alkaloid và tannin, những chất này thường có tác dụng chống viêm, kháng khuẩn và tăng cường sức khỏe tổng thể.

Để xác định chính xác hơn về các thành phần hóa học cụ thể của cây Tổ Phượng, cần có thêm các nghiên cứu chuyên sâu hơn trong tương lai. Điều này sẽ giúp khai thác triệt để giá trị dược lý của cây cũng như hỗ trợ việc sử dụng an toàn và hiệu quả trong y học

Tác dụng – Công dụng

Cây Tổ Phượng có tính ấm, vị đắng nhẹ và hơi chát.

Quy kinh: Đang chờ cập nhật.

Tác dụng: Bổ thận, kích thích lưu thông máu, giảm đau, chống sưng, tiếp cốt (hỗ trợ nối xương), khu phong, trừ thấp.

Công dụng và Chủ trị:

– Thận hư

– Bong gân

– Tụ máu bầm

– Gãy xương

– Thận hư làm cho Đau lưng, mỏi gối

– Đau nhức, chảy máu chân răng…

Liều lượng và cách dùng: Cây Tổ Phượng được dùng dưới dạng sắc uống hoặc tán bột để thoa ngoài. Liều lượng được điều chỉnh tùy theo từng loại bệnh.

Độc tính: Chưa có nghiên cứu về độc tính của cây.

Những bài thuốc chữa bệnh sử dụng cây Tổ Phượng

Điều trị đau nhức xương khớp, mỏi gối do thận hư

Chuẩn bị: Tổ Phượng, bạt kế và đỗ trọng mỗi vị 16g. 12g rễ ngưu tất nam, 20g cẩu tích,  khoan cân đằng, rễ gối hạc, và ngọc nữ mỗi vị 12g và 20g hoài sơn,

Cách sử dụng: Đun thuốc với 550ml nước, khi cạn còn 275ml thì tắt bếp. Chia làm 2 phần uống trong ngày, mỗi ngày 1 thang. Uống liên tục trong 10 ngày, nếu chưa khỏi có thể dùng thêm liệu trình tiếp theo.

Tổ phượng chữa đau xương khớp, mỏi gỏi

Điều trị đau nhức, chảy máu chân răng, răng lung lay do thận hư:

Bài 1

Chuẩn bị: Tổ Phượng khô.

Cách dùng: Sao đen tổ phượng khô, nghiền thành bột mịn. Bảo quản trong hũ kín, mỗi ngày bôi thuốc 2 lần trực tiếp vào chân răng, sáng và tối. Trước khi bôi cần chải răng sạch.

Bài 2

Chuẩn bị: 16g Tổ Phượng, 16g địa hoàng thán, 12g đơn bì, 12g hoài sơn, 2,4g kim bồn thảo, 12g phục linh, 12g mã đề nước, 12g sơn thù.

Cách sử dụng: Rửa sạch các vị thuốc, sắc với 700ml nước, đun cạn còn 250ml, chia uống 2 lần trong ngày. Uống liên tục 10 ngày cho một liệu trình.

Thân rễ cây tổ phượng có tác dụng chữa chảy máu chân răng

Chữa trị ê ẩm, đau mình do té ngã

Chuẩn bị: 15g Tổ Phượng, 10g địa hoàng, 10g lá sen, 10g trắc bách diệp tươi.

Cách dùng: Sắc các dược liệu với 500ml nước, đun còn lại một nửa.

Chia làm 2 phần uống vào buổi sáng và tối. Sử dụng liên tục 5 thang.

Bài thuốc điều trị ù tai, đau lưng do thận hư

Chuẩn bị: 4-6g Tổ Phượng, 1 quả bầu dục lợn cỡ vừa.

Cách dùng: Phơi khô Tổ Phượng, tán bột, nhồi vào bầu dục lợn đã sơ chế sạch. Hấp cách thủy hoặc nướng chín. Mỗi ngày ăn 1 quả, cách 2 ngày ăn 1 lần. Mỗi liệu trình dùng 5 quả.

Kiêng kỵ và lưu ý khi sử dụng cây Tổ Phượng

Giảng viên Trường Cao đẳng Dược Hà Nội cho hay, Người có thể âm hư hoặc huyết hư nên tránh sử dụng cây Tổ Phượng. Cây có tính ấm, dễ làm cơ thể bị nhiệt hơn, có thể khiến tình trạng âm hư hoặc huyết hư trở nên nghiêm trọng hơn. Sử dụng cây trong những trường hợp này có thể làm tăng triệu chứng như nóng trong người, khô miệng, mất ngủ và khó chịu. Do đó, nếu có dấu hiệu âm hư hoặc huyết hư, bệnh nhân cần thận trọng và tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng.

Không dùng cho phụ nữ mang thai: Dược tính của cây có thể ảnh hưởng đến sức khỏe của mẹ và thai nhi.

Người có cơ địa mẫn cảm: Những người có tiền sử dị ứng với thảo dược hoặc thành phần của cây cần cẩn trọng khi sử dụng.

Không lạm dụng: Chỉ nên dùng theo liều lượng khuyến cáo và liệu trình nhất định. Lạm dụng có thể gây ra các tác dụng phụ không mong muốn.

Tham khảo ý kiến bác sĩ: Trước khi sử dụng cây Tổ Phượng để chữa bệnh, đặc biệt trong các trường hợp bệnh mãn tính hoặc đang dùng thuốc Tây y, cần tham khảo ý kiến bác sĩ để tránh tương tác thuốc.

Kiểm tra nguồn gốc dược liệu: Đảm bảo thu hái và sử dụng cây từ nguồn gốc an toàn, tránh nhiễm độc hại từ môi trường.

Kết luận

Cây Tổ Phượng (Aglaomorpha Coronans) không chỉ là loài dương xỉ quen thuộc trong nhiều gia đình mà còn là dược liệu quý trong y học cổ truyền. Với thân rễ được sử dụng rộng rãi, cây có khả năng điều trị hiệu quả các bệnh như thận hư, đau nhức xương khớp và ù tai…

Tuy nhiên, việc sử dụng cây Tổ Phượng cần thận trọng, tuân thủ liều lượng và tham khảo ý kiến bác sĩ. Cần tránh sử dụng cho những trường hợp âm hư, huyết hư và phụ nữ mang thai để ngăn ngừa tác dụng phụ không mong muốn.

Tóm lại, cây Tổ Phượng là một dược liệu hữu ích, nhưng cần được sử dụng một cách hợp lý và an toàn để đạt hiệu quả tối ưu trong chữa bệnh./.

DsCK: Nguyễn Quốc Trung